Zaburzenia miofunkcjonalne aparatu artykulacyjnego
Jama ustna to obszar, w którym każdego dnia zachodzi szereg ruchów związanych z artykulacją, oddychaniem, połykaniem, gryzieniem i żuciem. Wszystkie te wzorce ruchowe, czyli funkcje jamy ustnej, jakie nawykowo realizuje Pacjent, mogą mieć odzwierciedlenie w wyglądzie zębów i zgryzu. Będą one miały ogromne znaczenie dla Pacjentów będących w trakcie leczenia ortodontycznego, jak również będą przekładały się na codzienny komfort życia Pacjenta. W tym artykule spróbuję pokrótce przedstawić, czym są zaburzenia miofunkcjonalne oraz w jaki sposób możemy sobie z nimi radzić.
Czym są zaburzenia miofunkcjonalne?
Zaburzenia na poziomie funkcjonowania układu mięśniowego w obszarze jamy ustnej to zaburzenia miofunkcjonalne, których nazwa wywodzi się od słów „mio” (łac. myos), czyli mięsień oraz „funkcja” (łac. functio) – czynność, działanie, funkcja. Zaburzenia miofunkcjonalne znaczą więc tyle samo co nieprawidłowe funkcje mięśni. Opisywane przeze mnie trudności dotyczą mięśni twarzy i jamy ustnej, jednakże należy podkreślić, że w terapii miofunkcjonalnej bardzo często konieczna jest praca z mięśniami całego ciała (stąd nieoceniona jest współpraca pomiędzy neurologopedą i fizjoterapeutą).
Symptomy zaburzeń miofunkcjonalnych:
- otwarte, rozszczelnione wargi,
- obniżone napięcie mięśniowe mm. okrężnego warg, skrócenie wargi górnej, pogrubienie, zaczerwienienie wargi dolnej,
- nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka (masa języka leżąca na dnie jamy ustnej, pomiędzy zębami lub pomiędzy wargami),
- obniżone napięcie mięśniowe w całym obszarze orofacjalnym,
- znudzony wyraz twarzy, twarz podłużna,
- nieprawidłowy sposób połykania (połykanie z tłoczeniem zewnętrznym języka – masa języka wciska się pomiędzy łuki zębowe bądź naciska na zęby w łuku górnym lub dolnym),
- zaburzenia toru oddechowego (nawykowe oddychanie ustami),
- wąskie łuki zębowe,
- wysoko wysklepione podniebienie,
- nieprawidłowe ustawienie zębów, wady zgryzu,
- bruksizm (zgrzytanie zębami),
- clenching (zaciskanie zębów),
- parafunkcje w obrębie jamy ustnej (np. obgryzanie paznokci i skórek, przygryzanie wargi, gryzienie ścian policzków, ssanie kciuka),
- chrapanie,
- zaburzenia realizacji fonemów (wady wymowy).
Jedną z wielu przyczyn zaburzeń miofunkcjonalnych może być krótkie wędzidełko języka, czyli ankyloglosja. Logopeda podczas konsultacji bada typ budowy języka oraz wędzidełko języka, a następnie może ocenić, czy u Pacjenta warto rozważyć ewentualną korektę wędzidełka.
Czym jest prawidłowa pozycja spoczynkowa?
Prawidłowa pozycja spoczynkowa języka, czyli tzw. pozycja wertykalno – horyzontalna to pozycja, w której języka przybiera kształt szeroki, jego środkowa i przednia część (około ¾ masy języka) jest uniesiona ku górze i delikatnie „przyklejona” do wałka dziąsłowego i podniebienia twardego (czyli miejsca tuż za górnymi siekaczami). W prawidłowym ułożeniu boki języka także przylegają do wewnętrznej strony górnego łuku zębowego. Język w takiej pozycji jest najlepszym, naturalnym aparatem ortodontycznym. Usta pozostaje zamknięte, a zęby zbliżone do siebie (mogą mieć kontakt, lecz nie powinny być zaciśnięte). Prawidłowa postawa spoczynkowa warunkuje właściwe napięcie mięśniowe w jamie ustnej. Odpowiednie napięcie stymuluje wzrost komórek kostnych. Wiemy, że kiedy astronauci lecą w kosmos, ich szkielet ubożeje z powodu braku nacisku grawitacyjnego. W ten sam sposób, gdy nasze mięśnie nie mają dobrego tonusu, a więc napięcia spoczynkowego i nie są odpowiednio ćwiczone, nie będą wywierały właściwego ciśnienia potrzebnego kościom do utrzymania optymalnego kształtu. Prawidłowa postawa jamy ustnej jest więc bardzo ważna dla optymalnego wzrostu struktur kostnych twarzy. Przekłada się to na właściwy rozwój zgryzu oraz ładnych rysów twarzy. Kiedy one dobrze się wykształcają, człowiek zyskuje również szerokie drogi oddechowe.
Czym jest prawidłowa funkcja połykania?
Połykamy średnio około 2000 razy w ciągu doby. Każdorazowo gdy przełykamy, masa języka kieruje się ku górze i rozpłaszcza na podniebieniu ze znaczną siłą, która kształtuje szczęki. Kiedy dziecko rośnie, szczęka formuje się wokół języka. Innymi słowy, kształt szczęki jest odzwierciedleniem ułożenia masy języka w jamie ustnej. Ponieważ język, ma kształt litery „U”, wpływa na powstawanie szerokiej struktury twarzy z wystarczającą ilością miejsca, aby pomieścić wszystkie zęby. Jeżeli usta są otwarte, masa języka nie może spoczywać na podniebieniu. Wówczas szczęka górna rozwija się gorzej, przybiera kształt zbliżony do litery „V”, co może prowadzić do zwężenia twarzy oraz stłoczenia zębów. Najważniejszym aparatem ortodontycznym, który wszyscy mamy i zawsze nosimy przy sobie, jest JĘZYK.
Przy każdym akcie połykania działa nacisk masy języka na łuki zębowe od 1 do 2 kilogramów. Jeżeli funkcja połykania nie jest prawidłowa, czyli masa języka naciska na zęby lub tłoczy pomiędzy zęby, może dojść do powstania zgryzu otwartego, niepożądanego wzrostu żuchwy bądź stłoczeń zębów. W wyniku nieprawidłowego połykania brzegi języka często są zaczerwienione, pogrubione, widać na nich ślady, odciski zębów (tzw. girlandy), natomiast środkowa część języka jest najczęściej słabo wykształcona i musi zostać wzmocniona w toku terapii poprzez konsekwentne ćwiczenia.
To bardzo istotne, szczególnie jeśli chodzi o Pacjentów będących w trakcie leczenia aparatem ortodontycznym. Kiedy mięśnie języka wykonują pracę odwrotną do sił działających przez aparat, trudno będzie uzyskać pożądane efekty, bądź zwiększy się ryzyko powrotu do wady zgryzu po zdjęciu aparatu.
Czym jest prawidłowy tor oddechowy?
Prawidłowy oddech w czasie spoczynku jest wolny, spokojny i niesłyszalny. To nos pełni funkcję oczyszczania, ogrzewania i nawilżania pobieranego powietrza, dlatego usta podczas spoczynku powinny pozostać swobodnie zamknięte. Prawidłowy oddech jest regularny, lekki, bez westchnień czy pociągania nosem. Prawidłowego oddechu nie widać ani nie słychać. Jest niezauważalny.
Nieprawidłowy oddech z kolei jest głośny, ciężki, widoczny i nieregularny. Jest pełen wysiłku. Kiedy oddychamy przez usta, nabieramy więcej powietrza, ale nasze ciało otrzymuje mniej tlenu. Blada twarz, worki pod oczami, zatkany nos, astma, chrapanie, problemy behawioralne, słaba koncentracja, nieprawidłowy rozwój twarzoczaszki to symptomy, które mogą wskazywać na nieprawidłowe wzorce oddechowe. Oddychanie nosem w ciągu dnia i w nocy utrzymuje prawidłową objętość oddechową, poprawia jakość snu i podnosi poziom energii. Oddychanie przez usta natomiast powoduje suchość w ustach, a co się z tym wiąże, stwarza idealne warunki do rozwoju bakterii i przyczynia się do chorób dziąseł i próchnicy zębów. Ponadto u dzieci nawykowo oddychających ustami istnieje znacznie większe ryzyko wystąpienia wad zgryzu oraz zaburzeń wymowy.
Dowiedz się więcej
Nasz gabinet dentystyczny oferuje kompleksową opiekę stomatologiczną, więc zachęcamy do skorzystania z naszych usług i umówienia się na wizytę już dziś. W tym celu wystarczy do nas zadzwonić pod numer +48 586 005 000 lub wykorzystać możliwość wypełnienia wygodnego formularza kontaktowego.
